สิ่งมีชีวิตชนิดแรกที่เกิดขึ้นบนโลกคืออะไร?
ดาวเคราะห์ที่เราอาศัยอยู่ที่มีชื่อว่า “โลก” ที่พวกเราอาศัยอยู่นี้ มีอายุเก่าแก่ประมาณ 4,600 ล้านปีมาแล้ว หากเราจะฉลองวันเกิดให้โลกสักที คงต้องสั่งทำเค๊กวันเกิดให้มีขนาดใหญ่ให้สมกับอายุโลก หรือคงจะต้องคิดหาวิธีปักดทียนนานพอสมควรทีเดียว
แล้วสิ่งมีชีวิตชนิดใดกันที่เป็นสิ่งมีชีวิตชนิดแรกของโลกที่เคยอาศัยอยู่บนโลกใบนี้ คำถามนี้อาจเป็นแค่คำถามเปิดประเด็นที่มักจะตามมาด้วยคำถามอีกมากมาย เช่น แล้วเกิดขึ้นได้อย่างไร? ตอนนี้ยังดำรงอยู่หรือวิวัฒนาการเป็นอย่างไร? นักวิทยาศาสตร์ทราบได้อย่างไร? เป็นต้น คำถามเหล่านี้เกิดขึ้นอยู่เสมอกับผู้ที่สนใจในวิทยาศาสตร์ ไม่ว่าจะเป็นเด็กหรือผู้ใหญ่ มือใหม่หรือมืออาชีพ (อย่างเช่นผมเอง)
สิ่งมีชีวิตชนิดแรกบนโลกใบนี้คือ ไซยาโนแบคทีเรีย หรือ Cyanobacteria ฟังจากชื่อแล้วไม่ฟัง แต่ทราบหรือไม่ว่า เจ้าสิ่งมีชีวิตดึกดำบรรณ์นี้ ยังไม่ได้สูญพันธุ์ไปเหมือนไดโนเสา แต่ยังคงอาศัยอยู่รอบตัวเรา ซึ่งเรามักจะคุ้นกันในชื่อสาหร่ายสีน้ำเงินแกมเขียว หรือ Blue-green Algae โดยถือกำเนิดและอาศัยอยู่บนโลกใบนี้เป็นระยะเวลายาวนานกว่า 3,500 ล้านปีมาแล้ว
อีกทั้งยังเป็นสิ่งมีชีวิตเริ่มต้นที่ก่อให้เกิดสายวิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิตต่างๆ ตามมา และก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางนิเวศวิทยาไปทั่วทั้งโลก ประเด็นที่น่าสนใจ คือ ไม่ว่าระยะเวลาจะผ่านไปนานเท่าใด หรือเกิดการแบ่งเซลล์และมีวิวัฒนาการไปเท่าใดก็ตาม เรายังคงสามารพบเห็นไซยาโนแบคทีเรียอยู่รอบตัวเราในที่ต่างๆ อยู่เสมอ
ทั้งนี้ ไซยาโนแบคทีเรียเป็นสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กที่มีโครงสร้างไม่ซับซ้อนรวมถึงไม่มีนิวเคลียส ส่วนใหญ่เป็นเพียงสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียว แต่มีเม็ดสีที่ใช้ในการดักจับแสงพื่อสร้างอาหาร สืบพันธุ์โดยไม่อาศัยเพศ แต่ใช้วิธีการแบ่งเซลล์และการสร้างสปอร์ หากเป็นชนิดที่มีรูปร่างเป็นเส้นสายก็อาจใช้วิธีการแยกเป็นสายสั้นๆ ขาดออกจากเส้นสายหลัก มักพบอยู่รวมกันเป็นกลุ่ม
นักวิทยาศาสตร์ค้นพบว่าโครงสร้างของไซยาโนแบคทีเรียนี้ คือ ต้นกำเนิดของพืช กล่าวคือ ในช่วงปลายของยุคโปรเทอโรโซอิก (Proterozoic) ไซยาโนแบคทีเรียได้เข้าไปอยู่ในเซลล์ใหม่ที่มีนิวเคลียสเพื่อทำหน้าที่สร้างอาหารให้กับเซลล์ และโครงสร้างดังกล่าว จึงได้วิวัฒนาการเป็นเซลล์พืชที่สามารถสร้างอาหารเองได้ด้วยกระบวนการสังเคราะห์แสง (Photosynthesis) นั่นคือ มีคลอโรพลาสต์
ในปัจจุบันเราสามารถพบเป็นไซยาโนแบคทีเรียได้ในหลายลักษณะ โดยอาจเป็นเซลล์เดี่ยวรูปกลมหรือรูปแท่งที่สร้างเอนโดสปอร์ หรืออาจอยู่กันเป็นกลุ่มเซลล์ หรือเป็นเส้นสาย ก็ได้
ไซยาโนแบคทีเรียเป็นสิ่งมีชีวิตชนิดแรกที่เกิดขึ้นบนโลกนี้เมื่อหลายพันล้านปีมาแล้ว และยังคงอยู่รอบตัวเราในปัจจุบัน ในขณะที่สิ่งมีชีวิตสายพันธุ์อื่นจำนวนมากได้สูญพันธุ์ไปแล้ว
